1. Mai vàng 5 cánh
Mai vàng 5 cánh là cây mai đại diện cho phần lớn các loài mai. Vì dù cho có bao nhiêu loại mai vàng thì lúc nghe nhắc tới mai, thường ta nghĩ ngay tới loại 5 cánh cổ truyền này. Theo tục lệ, Tết tới, nhà nào cũng chưng mai, với lòng mong muốn được một năm đầy may mắn, vui tươi hạnh phúc
Mai vàng 5 cánh còn chia ra:
+ Mai châu: Còn gọi nôm na là mai “trâu” vì hoa to và rất nhiều, mọc khắp nơi ở miền Nam, có nơi mọc thành rừng, cả núi như Mai Lĩnh, nhưng ko sai hoa bằng mai sẻ. Loại mai này có hoa 5 cánh màu vàng tươi rất đẹp, rất được yêu thích để bác trong dịp Tết nguyên đán.
+ Mai liễu: Là cây mai vàng 5 cánh thường, nhưng cành nhánh mềm mại, quằn quại, rũ xuống như vây liễu. Hoa nở đầy cành phân phất theo chiều gió, trông rất hấp dẫn.
+ Mai chùm gởi: Là cây mai có thân cứng, ở đầu cành nổi lên những khối u to, giống như chùm gởi. Ở chung quành khối u, mọc chi chít đầy tược non, đầy nụ hoa, khi nở thành một bó hoa to lớn trông thật đẹp. Có người còn gọi là “mai vương” vua các loài mai, hoặc mai “tỳ bà”, được trồng các vườn mai.
+ Mai thơm, Mai hương, Mai ngư: Cũng là cây mai 5 cánh thường, nhưng hoa có mùi thơm nhẹ nhõm, phảng phất lâng lâng, làm cho tâm hồn người thưởng thức càng thêm thích thú vui xuân! Mai thơm Huế rất quí, mắt nhặt, sai bông, cánh dày, lâu tàn. Đặc trưng là cây mai này có lá non màu xanh chứ không phải là màu nâu đỏ hoặc hồng như các loài mai khác. Loại mai thơm ở Bến Tre cũng có. Tết vào vườn mai luôn luôn phảng phất có mùi hương thơm nhẹ.
+ Mai cánh nhọn: Mai cánh nhọn là cây mai vàng 5 cánh, có nụ hoa nhỏ và dài, nên nở ra cánh nhọn như hình ngôi sao. Do cánh hở, nên không mấy đẹp, ít được yêu thích, nhưng cũng rất sai hoa.
+ Mai cánh tròn: Là cây mai vàng 5 cánh to, tròn, kín, đẹp, rất dễ thương. Phần đông đều thích cây mai này, có người còn quý hơn cây mai đa dạng cánh, đa dạng màu, nhất là người Trung Hoa, Tết tới tậu tậu loại mai này về chưng trong nhà.
+ Mai cánh dún: Đây là cây mai vàng 5 cánh to, đẹp, dún lại như có ren chung quanh quéo, xem rất lạ mắt, được đa dạng người yêu thích trồng để chơi hoa. Cây này cũng sai hoa, Tết nở đầy cành phơ phất như đàn bướm vàng tung bay.
+ Mai rừng Cà Ná, Mai rừng Bình Châu: Đây là cây mai hoang dại, mọc tại khu rừng Cà Ná, Bình Châu, cũng thuộc họ mai, cây thân nhỏ èo uột, cành rất giòn, lá hình bầu dục, có răng cưa mịn, màu xanh bóng nhoáng, sờ thấy trót lọt chứ không thấy nhám như lá mai thường. Hoa 5 cánh màu vàng nhạt, cuống khá dài và có màu tím tím. Cây mai rừng này không mấy đẹp, nhưng cũng là cây mai lạ.
+ Mai Vĩnh Hảo: Cây mai này do ông Kha Linh Vũ (Quy Nhơn) giới thiệu, cũng là cây mai hoang dã mọc ở vùng núi Vĩnh Hảo. Sắp Tết, người ta chặt đem về cắm ở bãi cát dưới đầu sông Dinh, huyện Phan Rang để bán. Đặc điểm cây mai này rất nặng, có thể gấp rưỡi mai thường khác, nên gọi là “mai đá”. Thân thật cứng, cành nhỏ, giòn, dễ gãy, lá nhỏ, lúc non màu xanh, trong như giấy. Hoa to, cánh phẳng, từ 12 - 16 cánh màu vàng rất đẹp và lâu tàn.
+ Mai chủy Hốc Môn: Đây là cây mai mới xuất hiện ở Hội Hoa Xuân thành phố năm 1994. Cũng thuộc họ mai, là cây mai rừng, loại mai đực, thân màu nâu, cuống lá rụng để dấu rất lớn, nên để tháp ghép với các loại mai khác. Lá to dài màu xanh bóng, chung lòng vòng có răng mịn. Hoa chùm dạng chủy như hoa điệp ta, màu vàng, nên gọi là mai chủy. Cây mai này ra hoa không đẹp lắm, nhưng là cây mai mới.
+ Mai lá quắn: Mai quắn, do lá lớn xoáy quắn lại rất lạ, hoa 5 -7 cánh lớn, nở xòe lớn nhưng 5 cánh cong cong trở lên như lòng thuyền, ngoài đầu khá đo đỏ, khá đẹp, nhụy cái lớn rất dài.
Mai sẻ là cây mai vàng 5 cánh nhỏ, nên goi mai sẻ. Nhưng đặc biệt là cây mai này có hoa chùm, rất sai hoa. Tết tới, hoa nở rộ đầy cành, vàng tươi, lấp lánh, trông rất đẹp mắt.
+ Mai tứ quý: (danh pháp khoa học: Ochna atropurpurea) là một loại hoa mai có hoa màu vàng thuộc chi Ochna của họ [Ochnaceae], còn được gọi là nhị độ mai, tức mai nở 2 lần, trước vàng sau đỏ.
Loại này nở hoa quanh quéo năm, tùy theo đặc trưng của từng dạng mai, có tên gọi khác nhau. Mai tứ quý Việt Nam cao khoảng 2-3m, còn những loài mai tứ quý ở Thái Lan và 1 vài nước khác thuộc châu Á thì có thể cao đến 8m, hoa có con đường kính khoảng 4cm. Cây ra hoa trong khoảng tháng hai tới tháng 5 DL, có trái trong khoảng tháng 4 đến tháng 6. Người ta có thể nhân giống mai tứ quý bằng hạt, chiết cành hoặc giâm cành.
Trên toàn cầu có phổ quát loài mai vàng, đài hoa đỏ giống như mai tứ quý Việt Nam nên "mai tứ quý" đại quát có những tên kỹ thuật khác nhau: Ochna atropurpurea; Ochna atropurpurea DC; Ochna integerrima; Ochna serrulata... Người nước ngoài thường gọi mai tứ quý là "cây chuột Mickey" (Mickey- mouse plants), vì họ liên tưởng đài hoa đỏ và trái đen giống như khuôn mặt của con chuột lừng danh này (chuột trong phim hoạt hình). Mai tứ quý Việt Nam thường có 2 tầng cánh, còn mai tứ quý nước ngoài chỉ có một tầng cánh, lá màu xanh đậm. Chúng sống trong môi trường có độ ẩm vừa phải, dat trong mai nhiều mùn và có ánh sáng trong khoảng 30 tới 50.
Hoa và trái mai tứ quý
Thường trên cây mai tứ quý hoa màu đỏ, hoa nở lần đầu có 5 cánh màu vàng, các cánh hoa rơi rụng rồi năm đài hoa đổi thành màu đỏ, úp lại ôm ấp lấy nhụy, trông giống như nụ hoa vừa nhú. Nhụy bên trong kết hạt rồi hạt to dần, đẩy 5 đài hoa bung ra trông như hoa mai đỏ vừa nở. Hạt ở giữa các cánh hoa có màu xanh khi còn non và đổi sang màu đen lúc già.
+ Mai vàng yên ổn Tử (ở vùng núi lặng Tử, hình 2.1.33), chịu được lạnh, và hoa có mùi thơm. Hà Nội ở vĩ độ 20°53′ - 21°23N, có nhiệt độ trung bình mùa đông là 15.2°C, có khi sụt xuống 2.7°C (tháng 1/1955). Trái lại, Vịnh Hạ Long cũng có cùng vĩ độ (20°45′-20°50′ N), nhưng nhờ tác động của biển, nhiệt độ làng nhàng mùa đông ấm hơn (16-18°C), và ít lúc xuống dưới 12°C. Truyền thuyết cho rằng giống Mai lặng Tử này là con cháu của gốc Mai Vàng do vua nai lưng Nhân Tông trồng trên núi lặng Tử lúc nhà vua đi tu (từ năm 1285 tới 1288).
Mai yên tử nở hoa sau Tết Nguyên Đán, thường ngày trong khoảng giữa tháng Giêng đến tháng 3 Âm Lịch.
2. Các loại mai vàng nhiều cánh
a) Mai 9 cánh
Cây mai 9 cánh rất quí, là cây mai có 2 tầng cánh: một tầng 5 cánh và một tầng 4 cánh. Hoa nở to, xòe tròn, kín, đẹp hơn cây mai vàng 5 cánh.
b) Mai Giảo Thủ đức
Mai 18 cánh Bến Tranh. Là cây mai có ba tầng cánh, màu vàng, tròn kín, rất đẹp,nhưng tương đối nhỏ, nên ít được ưa chuộng so với các loại hoa nhiều cánh khác.
c) Mai 12-14 cánh Tư giỏi.
Đây là cây mai có ba tầng cánh, cũng nở thẳng tròn, kín, đẹp, nhưng so với các loại mai Giảo 12 cánh, mai Huỳnh Tỷ 24 cánh thì nhỏ hơn.
d) Mai Cửu Long
Đây là cây mai gốc Mỹ Tho, hoa có ba tầng, 24 cánh, màu vàng. Đặc thù cánh nhỏ, dài và nhọn, trông cũng rất lạ, nhưng hoa cũng nhỏ.
Là loại mai mới phát hiện,có hai tầng, 12 cánh to to, to hơn mai Giảo Thủ Đức và loại hoa chùm, nở đầy cành rất đẹp. Loại này cũng còn đang nhân giống. Loại hoa 12 cánh này có thể nhắc là hoa to nhất trong các loại mai vàng nào có giá trị nhất. Mới đây còn có mai Tai Tượng hoa rất to, rất đẹp .
e) Mai 24 cánh Thủ Đức
f) Mai Huỳnh Tỷ
g) Mai 120-150 cánh Bến Tre
